Galerie Marie Kodovské
galeria prywatna
Mlýnská ulice 21, 795 01 Rýmařov

Ing. František Orság
osoba zarządzająca
mob.: +420 733 429 438
e-mail: forsajt@seznam.cz

maj – wrzesień

wtorek + czwartek + sobota

9:00–12:00, 13:00–16:00

Inne terminy po uzgodnieniu pod nr tel. +420 733 429 438

50 Kč (normalny)

25 Kč (ulgowy)

100 Kč (rodzinny; max. 5 osób, 2 dorosłych i 3 dzieci)

10 Kč (wycieczki szkolne)

Marie Kodovská (1912–1992) była znaną artystką naiwną tworzącą w obrębie sztuk plastycznych i poezji. Do Rýmařova sprowadziła się z rodziną w 1945 roku ze wsi Korytná położonej niedaleko miasta Uherský Brod. Przez większość dorosłego życia intensywnie pisała wiersze, a po roku 1964, mając 52 lata, zajęła się również twórczością plastyczną (obrazami na płytach paździerzowych, rysunkami, kolażami, rzeźbami itp.). Prywatna Galeria Marii Kodovskiej ma siedzibę w jej domu przy ulicy Mlýnskiej. W wyremontowanych wnętrzach zobaczyć można jej prace oraz przedmioty, które ją otaczały.

Marie Kodovská urodziła się 21 stycznia 1912 jako starsza z bliźniąt w rodzinie mieszkającej w biednej, kopieniackiej wsi Korytná. Jej ojciec Antonín Kodovský (1877–1944) pochodził ze wsi Hrádek niedaleko Slavičína i został osierocony już jako dziecko. Matka Kateřina, z domu Nováková, (1879–1955) pochodziła z Korytnej. Poznali się w 1900 w Wiedniu, gdzie oboje przyjechali za pracą. Razem wrócili do Korytnej, gdzie zamieszkali u rodziców Kateřiny, a później wybudowali własny domek. Urodziło im się kolejno dziewięcioro dzieci: František, Josef, Jan, Karel, Antonín i Marie, Anna, Josef i František. Jedynie czworo z nich dożyło dorosłości.

Lata wojenne przyniosły z sobą liczne śmierci w rodzinie. Sama Marie przeszła wówczas grypę i ciężko oparzyła prawą rękę, która mimo przejścia kilku operacji pozostała niemal całkiem sparaliżowana. Dzieciństwo spędziła żyjąc w biedzie, ciężko pracując na polu. W 1929 roku ojciec zabrał ją, wówczas siedemnastolatkę, na wyjazd do Francji na kampanię cukrowniczą, gdzie gotowała i prała dla niego i dwudziestu innych mężczyzn. Gdy Marie miała dwadzieścia trzy lata, matka z przyczyn bytowych wydała ją za mąż za znalezionego przez ogłoszenie stolarskiego ucznia Jana Bětíka (1911–1974). Z małżeństwa przyszło na świat troje dzieci: Vladimír (*1936), Jiřina (*1937) i Stanislav (*1945). W związku z rozpadem małżeństwa rodziców Kodovských, rodzina Bětíków wraz z babką Kateřiną przeprowadziła się do samodzielnie wybudowanego domku w Korytnej.

Po wojnie Marie, mając nadzieję na lepszy los dla swych dzieci, postanowiła przeprowadzić się z rodziną do wysiedlonego przygranicznego miasta Rýmařov. Bětík protestował, ale gdy Marie znalazła pracę w zakładach tekstylnych Brokát i załatwiła wynajęcie, a następnie kupno domu po Niemcach, musiał pogodzić się z decyzją żony. Marie pracowała w fabryce do 1955 roku, kiedy przyznano jej rentę inwalidzką.

Z tego okresu pochodzi jej najstarszy dochowany rękopiśmienniczy tomik zatytułowany Los Magdaleny. Z powodu niezadowolenia, jakie wywoływało u męża jej zainteresowanie poezją, pisała swoje teksty w tajemnicy, ukrywając je i niszcząc. Stopniowo jednak wywalczyła sobie prawo do działalności twórczej. W latach 50 XX wieku publikowała w zakładowym czasopiśmie Brokát i została włączona do wyboru tzw. twórczości ludowej wydanej w tomie Ešče lepší bude (1954). Regularnie posyłała swoje wiersze do czechosłowackiego radia, skąd w 1960 roku wysłano jej maszynę do pisania. Za początek jej twórczości plastycznej przyjmuje się rok 1964, a jej dzieła od samego początku podpisywane były nazwiskiem panieńskim.

Twórczość Kodovskiej z pewnością nie byłaby tak bogata i różnorodna, gdyby nie fizyczne, materialne i duchowe wsparcie syna Vladimíra. To on stał za realizacją pierwszych samodzielnych wystaw w Rýmařovie i miejscowości Ryžoviště (1972), na zamku Sovinec przy współpracy z Jindřichem Štreitem (1974), w Ołomuńcu z Aleną Nádvorníkovą (1976) oraz w Brnie (1976). Dzieła Kodowskiej były również prezentowane na około pięćdziesięciu wystawach grupowych. Duży prestiż wiązał się z udziałem w I Wystawie Twórczości Amatorskiej w mieście Šumperk (1970) oraz w szeregu wystaw w centrach sztuki na całym świecie (np. w Pradze, Norymberdze, Bilbao, Madrycie, Dreźnie, Berlinie, Bostonie, Dessau, Tokio, Paryżu). Na wystawie w Šumperku otrzymała honorowe wyróżnienie ministerstwa kultury.

Choć pisała i malowała codziennie, jej najpłodniejszym okresem okazały się lata 70 XX wieku, kiedy stworzyła dziesiątki wielkoformatowych obrazów, rysunków, kolaży oraz napisała ponad dwadzieścia zbiorów wierszy. Po śmierci męża w 1974 roku oficjalnie wróciła do nazwiska rodowego, a w swej twórczości dokonywała rozliczeń z okresem nieszczęśliwego małżeństwa (np. w tomach Zdradzona tajemnica, Echa własnej krwi). W latach 80 wystawiała już mniej, lecz kolekcjonerzy i historycy sztuki o niej nie zapomnieli. W roku 1981 Jan Slavotínek zrealizował dla czechosłowackiego radia reportaż o jej życiu i twórczości zatytułowany Staruszka Kodovská – nieznany głos serca. Rok później dwustronicowy artykuł poświęcił jej tygodnik kulturalno-historyczny Tvorba, w roku 1991 zaś tygodnik dla kobiet Vlasta.

Marie Kodovská zmarła 12 listopada 1992 roku w rýmařovskim szpitalu w wieku osiemdziesięciu lat. Do ostatnich chwil życia pisała, malowała i rysowała. Jej pełen obrazów dom zaczął z czasem niszczeć, a jej twórczość pomału ulegała zapomnieniu.

Do roku 1989 twórczość Kodovskiej zaliczano do obszaru sztuki prymitywnej. Po upadku komunizmu Alena Nádvorníková na legendarnych już wystawach w Pradze (1998) i w Ołomuńcu (2008) dokonała jej przewartościowania w kontekście środkowoeuropejskiej sztuki art brut. Dla przypomnienia na wpół zapomnianej poetki i malarki Zdenka Přikrylová Nesetová zainicjowała na łamach dwutygodnika Rýmařovský horizont ogólnokrajowy konkurs literacko-plastyczny imienia Kodovskiej, którego odbyło się sześć edycji. Działająca w muzeum Galeria Octopus w latach 2012, 2013, 2015 i 2016 zorganizowała cykl wystaw pod tytułem Marie Kodovská – znana i nieznana. W 2015 roku działalność rozpoczęła prowadzona przez Františka Orsága Galeria Marii Kodovskiej, mająca siedzibę w wyremontowanym domu artystki pod adresem Mlýnská 21. Muzeum we współpracy z Vladimírem Kodovským, Františkiem Orságiem oraz Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu wydało dwa tomy z planowanego czterotomowego wyboru wierszy Kodovskiej, tom I Bajki i II Sci-fi i sny.